Voor een gehoor van 33 aanwezigen vertelde de boswachter van Staatsbosbeheer over zijn werk, op 12 april jl. in Natuurpark Kronenkamp in Neede.
In 1899 werd voor het onderhoud en beheer van het Kootwijkerzand een aparte rijksdienst ingesteld die de naam Staatsbosbeheer kreeg. Aanvankelijk werd de dienst ondergebracht in een paar kamers van het gebouw van de Heide Maatschappij, welke dienst in 1888 was opgericht met als eerste grote klus de ontginning van de Peel.
De bedoeling met beide organisaties was het systematisch op gang brengen van het ontginnen en economisch bruikbaar maken van de woeste gronden die nog zo’n groot deel van het Nederlandse oppervlak besloegen.*
De naam zegt het al: Staatsbosbeheer was opgericht voor het bebossen van stuifzanden, duinen en heidevelden en het inrichten daarvan voor houtproductie.
Natuurwaarden werden daarbij niet ontzien en monotonie in de beplanting geen bezwaar, integendeel.
Nog steeds hebben we hout nodig, voor de bouw, voor meubels, voor betimmeringen etc. Maar 90% van het benodigde hout wordt nu geïmporteerd. Van de 10% binnenlandse productie wordt 3% door Staatsbosbeheer geleverd., rond de 325000 ton.
De oorspronkelijke inzet van Staatsbosbeheer valt nog wel af te lezen aan het bosbestand, maar de focus van het werk is grondig veranderd. De kortste samenvatting van het werk nu geeft Dirk met B B B :
— Beschermen – Beleven – Benutten.
Beschermen
Het beschermen van natuurwaarden in een multifunctioneel bos is een hoofdtaak geworden. De overheid geeft subsidie voor in stand houden en opnieuw inrichten van natuurgebieden met SNL, het subsidiestelsel natuur en landschap. Daarvoorgelden strikte voorwaarden die aan elk van een groot aantal typen natuur worden opgelegd.
Verder is er het FSC, een intern keurmerk voor duurzaam en sociaal bosbeheer, waaraan Staatsbosbeheer ook voldoet.
Voor elk bosgebied moet er een beheerplan zijn waarin specifieke maatregels voor de bescherming van natuurwaarden zijn opgenomen:
Waar bevinden zich de horsten (nesten van roofvogel)?
Welke bomen zijn holenbomen, bijvoorbeeld voor spechtennesten?
Zijn er dassenburchten?
Waar zijn omvangrijke mierenhopen?
Waar is reliëf het beschermen waard i.v.m. bijzondere bosplanten en eventuele cultuurhistorische waarde?
Waar worden in het grote bos natuureilanden gereserveerd waar natuur absoluut prevaleert? Etc., etc.
Beleven
Voor het grote publiek maakt Staatsbosbeheer zijn werk zichtbaar en de natuur genietbaar door openstelling van grote delen van de terreinen middels wandel- en fietspaden. Ook paden voor ruiters en mountainbikers worden ingericht, Boswachters houden excursies om over hun werk te vertellen. Soms is er samenwerking met ondernemers om recreatie in het bos mogelijk te maken, bijvoorbeeld met een klimbos of verhuur van vakantiewoningen.
Benutten
Welke inkomsten levert het bosbeheer en het beheer van landgoederen en andere natuurterreinen? Natuurlijk de houtoogst, de biomassa van snoeihout, het maaisel, de pacht.
In de Achterhoek worden vooral in de grote terreinen in de Slangenburg bij Doetinchem en in Ruurlo bosbeheer/houtoogst in een cyclus van 4 jaar gepland.
Bij dit beheer is nu de doelstelling een multifunctioneel bos: letten op de leeftijdsopbouw, op variatie in de opstand van bomen en struiken, op het achterlaten van dood hout voor insecten.
De beheercyclus moet natuurlijk worden aangepast bij bijzondere omstandigheden, zoals boomziekten, stormschade, veiligheidsrisico’s.
Frustraties
Als er hout wordt geoogst, worden bomen geblest die zullen worden omgezaagd.
Bij een deel van het publiek stuit dit nogal eens op onbegrip: al die mooie oude bomen, waarom weg? Dat moet dan worden uitgelegd. Dat de CO2-opslag niet de enige maatstaf kan zijn, wordt moeilijk begrepen. Dit onbegrip stapelt zich ook op als de stapels stammen langs de paden zichtbaar worden.
Mensen mogen recreëren in het bos maar wel volgens regels. Als de boswachter daarop handhaaft, of zelfs alleen maar wijst, kan hij bij de super-individualisten nogal eens op onbehoorlijk verzet stuiten en zelfs bedreigingen tot op zijn thuis-adres rekenen. Dan wordt je wel voorzichtig!
Tenslotte: het deponeren van afval, met name drugsafval, zorgt voor forse schadeposten.
Klimaatproblemen en andere problemen.
De zomers worden droger. Door onze huidige watersysteem wordt water te gemakkelijk afgevoerd met als gevolg: verdroging. De klimaatverandering moet dus leiden tot aanpassing in de afvoer van water. Beken laten meanderen, sloten van een peil voorzien, grootschalige opslag van water in tijden van regenval.
De structuur van het bos moet ook worden aangepast: geen monocultuur meer. De letterzetter, het kevertje dat de fijnsparbossen decimeert, krijgt dan minder kans.
De essentaksterfte, veroorzaakt door een schimmel, is met de klimaatverandering opgerukt naar Nederland.
Bevolkingsgroei leidt tot verkleining, versnippering van de natuur en tot grotere recreatiedruk.
Tenslotte is er natuurlijk nog de verzuring en de stikstofdepositie. Dit probleem is het gesprek van de dag. In het bos zien we braamstruweel onbarmhartig oprukken en de biodiversiteit in andere natuurgebieden en langs paden en wegen gaat sterk achteruit.
Maar dat is geen probleem van de boswachter alleen.
Tot slot
Het betoog aan de hand van een uitvoerige powerpoint presentatie gaf een overvloed aan details, cijfers, grafieken en schema’s. We waren onder de indruk van de vele aspecten die het leven van een hedendaagse bosbeheerder beheersen.
* De gegevens in deze alinea zijn ontleend aan het boek ‘Het landschap, de mensen. Nederland 1850-1940’ door Auke van der Woud.
Ton Reerink
/